مهسا امینی و بحران مشروعیت در ایران

 

مرگ مهسا (ژینا) امینی در شهریور ۱۴۰۱ تنها یک رخداد اجتماعی نبود، بلکه به نقطه عطفی در تاریخ سیاسی ایران تبدیل شد. مرگی که نه‌تنها اعتراضات سراسری را شعله‌ور کرد، بلکه بحران مشروعیتی را عیان ساخت که سال‌ها در زیر پوست جامعه جریان داشت. امروز، سه سال پس از آن حادثه، همچنان می‌توان ردپای آن را در فضای سیاسی و اجتماعی کشور دید.

مشروعیت؛ ستون بقای حکومت

در نظریه‌های علوم سیاسی، مشروعیت اساس بقا و ثبات هر نظام سیاسی است. حکومت‌ها زمانی می‌توانند پایدار بمانند که از سوی شهروندان پذیرفته شوند و حداقلی از اعتماد عمومی را داشته باشند. اما اتفاقی که برای مهسا امینی افتاد، این اعتماد شکننده را به شدت آسیب‌پذیر کرد. بازداشت یک دختر جوان به دلیل نوع پوشش و مرگ او در بازداشتگاه، پرسشی جدی در ذهن مردم ایجاد کرد: آیا حکومتی که امنیت و کرامت شهروندان را پاس نمی‌دارد، مشروعیت دارد؟

از اعتراض اجتماعی تا بحران سیاسی

اعتراضات پس از مرگ مهسا ابتدا با شعارهای مرتبط با حقوق زنان آغاز شد، اما به‌سرعت به مطالبه‌ای سیاسی فراگیر بدل گشت. شعارهای «زن، زندگی، آزادی» و «مرگ بر دیکتاتور» نشان داد که مردم اعتراض خود را فقط به یک نهاد خاص (گشت ارشاد) محدود نمی‌کنند، بلکه کل ساختار سیاسی را زیر سوال می‌برند. این تغییر سطح اعتراضات، عملاً بحران مشروعیت را به سطحی بی‌سابقه رساند.

واکنش حکومت

حکومت تلاش کرد با ابزارهای کلاسیک سرکوب، بازداشت گسترده، قطع اینترنت و فشار امنیتی اعتراضات را کنترل کند. این اقدامات اگرچه در کوتاه‌مدت اعتراضات خیابانی را کاهش داد، اما در بلندمدت به تعمیق بی‌اعتمادی منجر شد. سرکوب به جای بازسازی مشروعیت، آن را بیش از پیش فرسایش داد.

پیامدهای داخلی

شکاف عمیق میان نسل جوان و ساختار قدرت: جوانان به ویژه زنان، دیگر خود را در چارچوب‌های رسمی نمی‌بینند.

افزایش فاصله میان حکومت و نخبگان: بسیاری از روشنفکران، هنرمندان و دانشگاهیان به منتقدان جدی تبدیل شدند.

ضعف انسجام اجتماعی: مردم به جای احساس تعلق به نظام سیاسی، خود را در برابر آن تعریف می‌کنند.

پیامدهای بین‌المللی

پرونده مهسا امینی ایران را به تیتر اول رسانه‌های جهان تبدیل کرد. صدور قطعنامه‌های حقوق بشری، تحریم‌های جدید و فشارهای دیپلماتیک علیه حکومت، همگی نشان از این داشت که بحران مشروعیت نه‌تنها در داخل، بلکه در سطح بین‌الملل نیز بازتاب گسترده‌ای یافته است.

جمع‌بندی

مهسا امینی فقط یک قربانی نبود؛ او به نمادی تبدیل شد که بحران مشروعیت جمهوری اسلامی را به وضوح آشکار کرد. امروز، سه سال بعد، این بحران همچنان ادامه دارد و هر تلاش برای نادیده گرفتن آن تنها شکاف میان مردم و حاکمیت را عمیق‌تر می‌سازد.

یاد او یادآور این است که مشروعیت نه با زور، بلکه با احترام به حقوق شهروندان، آزادی و کرامت انسانی به دست می‌آید.

#مهسا_امینی #زن_زندگی_آزادی #بحران_مشروعیت #ایران #سیاست #حقوق_بشر

null