ثروت‌های عظیم ایران و سرنوشت تلخ مردم

 

4. از منابع عظیم تا رفاه صفر؛ فاجعه مدیریت ایران

ایران با کمتر از یک درصد مساحت و جمعیت جهان، حدود ۷ درصد از منابع طبیعی و معدنی کره زمین را در اختیار دارد. این سهم عظیم باید ایرانیان را در رفاه و ثروت قرار می‌داد، اما واقعیت چیزی دیگر است. در عوض، کشور با بحران‌های اقتصادی، فقر گسترده، نابرابری‌های اجتماعی و فساد ساختاری دست‌وپنجه نرم می‌کند.

۱. منابع طبیعی ایران؛ ثروت‌های نهفته و دست‌نخورده

ارزش منابع طبیعی ایران، شامل نفت، گاز، معادن و منابع معدنی، حدود ۲۷.۳ تریلیون دلار برآورد شده است که این کشور را در رتبه پنجم جهان از نظر ارزش منابع طبیعی قرار می‌دهد  . با این حال، تنها ۷ درصد از مساحت کشور مورد اکتشاف معدنی قرار گرفته است، در حالی که کشورهایی مانند کانادا سه بار مساحت خود را مورد اکتشاف قرار داده‌اند  .

۲. چرخه معیوب: منابع طبیعی و عقب‌ماندگی اقتصادی

با وجود این منابع عظیم، ایران در بهره‌برداری از آنها با مشکلات متعددی مواجه است. یکی از اصلی‌ترین دلایل این عقب‌ماندگی، نبود سرمایه‌گذاری کافی در حوزه اکتشاف است. متوسط هزینه اکتشاف در سطح جهانی نزدیک به یک میلیارد دلار است، در حالی که در ایران این رقم کمتر از ده درصد میانگین جهانی برآورد می‌شود  .

این کمبود سرمایه‌گذاری در کنار ضعف در مدیریت منابع، منجر به عدم بهره‌برداری بهینه از منابع طبیعی شده است. در نتیجه، این منابع به جای اینکه به توسعه اقتصادی و رفاه عمومی منجر شوند، به عاملی برای نابرابری و فقر تبدیل شده‌اند.

۳. فساد ساختاری و تعارض منافع

یکی از عوامل مهم در این وضعیت، فساد ساختاری و تعارض منافع در نهادهای دولتی و خصوصی است. این فساد باعث شده است که منابع طبیعی کشور به جای اینکه به توسعه و رفاه عمومی اختصاص یابند، در دست عده‌ای خاص متمرکز شوند. این وضعیت نه تنها بهره‌برداری بهینه از منابع را مختل کرده، بلکه اعتماد عمومی به نهادهای دولتی را نیز کاهش داده است.

۴. ناتوانی در تبدیل منابع به توسعه پایدار

ناتوانی در تبدیل «رانت انرژی» به توسعه پایدار، یکی دیگر از دلایل عقب‌ماندگی اقتصادی ایران است. این ناتوانی نشان‌دهنده ضعف در مدیریت منابع طبیعی و ناتوانی در استفاده از این منابع برای توسعه صنعتی و اقتصادی است  .

۵. مقایسه با کشورهای همسایه

در مقایسه با کشورهای همسایه مانند قطر و عربستان سعودی، ایران با وجود منابع عظیم، درجا زده است. این کشورها با بهره‌برداری بهینه از منابع طبیعی خود، توانسته‌اند به سرعت در مسیر توسعه اقتصادی حرکت کنند، در حالی که ایران با وجود منابع مشابه، در مسیر توسعه با مشکلات متعددی مواجه است  .

نتیجه‌گیری: فاجعه‌ای به نام سوءمدیریت

با توجه به تمامی این عوامل، می‌توان گفت آنچه بر این سرزمین گذشته، قطعاً نامش سوءمدیریت نیست؛ یک فاجعه تاریخی است. فاجعه‌ای که ناشی از سوءمدیریت منابع طبیعی، فساد ساختاری، تعارض منافع و ناتوانی در تبدیل منابع به توسعه پایدار است. این فاجعه نه تنها باعث عقب‌ماندگی اقتصادی شده، بلکه آینده کشور را نیز به خطر انداخته است.

پیشنهادات برای اصلاح وضعیت

برای خروج از این بحران، نیاز به اصلاحات بنیادین در حوزه‌های مختلف داریم:

• سرمایه‌گذاری در اکتشاف منابع: افزایش بودجه اکتشاف منابع طبیعی و استفاده از فناوری‌های نوین برای بهره‌برداری بهینه از این منابع.
• مبارزه با فساد: تقویت نهادهای نظارتی و مبارزه با فساد در تمامی سطوح دولت و بخش خصوصی.
• توسعه پایدار: استفاده از منابع طبیعی برای توسعه صنعتی و اقتصادی پایدار، به‌گونه‌ای که منجر به رفاه عمومی شود.
• تقویت نهادهای مدنی: حمایت از نهادهای مدنی و رسانه‌ها برای افزایش شفافیت و پاسخگویی در مدیریت منابع.

با اجرای این اصلاحات، می‌توان به آینده‌ای روشن‌تر و توسعه‌ای پایدارتر برای ایران امیدوار بود.